Οδηγός ασφάλειας στο εργαστήριο

Συνοπτικός οδηγός ασφάλειας στο εργαστήριο

Το Εργαστήριο των Κηπευτικών Καλλιεργειών διαθέτει τέσσερα Εργαστήρια για την πρακτική εκπαίδευση των προπτυχιακών φοιτητών και τις ερευνητικές δραστηριότητες των μεταπτυχιακών φοιτητών και μελών ΔΕΠ. Στα Εργαστήρια αυτά υπάρχουν  επιστημονικά όργανα και χημικά αντιδραστήρια, η χρήση των οποίων απαιτεί προσοχή και υπευθυνότητα. Σκοπός του παρόντος οδηγού είναι να επισημανθούν τα σημεία κινδύνου και ο σωστός τρόπος εργασίας, ώστε να αποφευχθούν τυχόν ατυχήματα, να υπάρχει εγγύηση για την ασφάλεια των φοιτητών και εργαζομένων, καθώς και να εξασφαλισθεί η ορθή λειτουργία του Εργαστηρίου.

Η ασφάλεια των χώρων του Εργαστηρίου πρέπει να αποτελεί ιδιαίτερη και μόνιμη φροντίδα όλων. Οι κίνδυνοι στα εργαστήρια οφείλονται κυρίως στα εξής: 

α.  Υγρά ή αέρια επικίνδυνα για πυρκαγιά ή έκρηξη.

β.  Δραστικά χημικά μέσα (οξέα, αλκάλια, μέταλλα).

γ.  Ισχυρά δηλητήρια και τοξικές ουσίες.

δ.  Μηχανικά συστήματα και ηλεκτρικές συσκευές

ε.  Υψηλές πιέσεις και θερμοκρασίες, αντιδράσεις που μπορούν να γίνουν ανεξέλεγκτες

Οι φοιτητές πρέπει να ακολουθούν τις οδηγίες των υπευθύνων μελών του προσωπικού του Εργαστηρίου και πριν την έναρξη των εργασιών τους να ενημερωθούν και να γνωρίζουν τις θέσεις των εγκαταστάσεων ασφαλείας, λόγου χάρη τις εξόδους κινδύνου, τις θέσεις και το χειρισμό του εξοπλισμού ασφαλείας όπως είναι η συσκευή πλύσης ματιών (οφθαλμόλουτρο), οι πυροσβεστήρες ή το φορητό φαρμακείο κτλ. Για την ατομική σας ασφάλεια καθώς και των συμφοιτητών και συνεργατών σας  απαιτείται η αυστηρή τήρηση των παρακάτω οδηγιών:

1. Απαγορεύεται οποιοσδήποτε προπτυχιακός φοιτητής να εργάζεται μόνος του στους χώρους του Εργαστηρίου χωρίς επίβλεψη επιβλέπων μέλους ΔΕΠ ή προσωπικού του Εργαστηρίου ή υποψήφιου διδάκρορα.

2. Κατά τη διάρκεια εργασίας των φοιτητών απαγορεύεται να παρευρίσκονται άτομα που δεν έχουν σχέση με το περιεχόμενο της εργασίας. Σημειώνεται ότι το Εργαστήριο είναι χώρος παροχής εκπαίδευσης και όχι διασκέδασης και η συγκέντρωση πολλών ατόμων όχι μόνο διασπά την προσοχή των φοιτητών, αλλά μπορεί και να προκαλέσει ατυχήματα.

3. Δεν επιτρέπετε οι φοιτητές να αγγίζουν εξοπλισμό του εργαστηρίου (όργανα, φιάλες αερίου, κ.λ.π) χωρίς προηγούμενη άδεια. Η χρήση των οργάνων για εκπαιδευτικούς ή ερευνητικού σκοπούς απαιτεί προηγούμενη εκπαίδευση και επίβλεψη από το επιβλέπον μέλος ΔΕΠ ή το προσωπικό του Εργαστηρίου που έχει εξουσιοδοτηθεί γι΄αυτό. Απαγορεύεται η μετακίνηση οργάνων, συσκευών, χημικών ουσιών κ.α. έξω από το Εργαστήριο χωρίς προηγούμενη άδεια του επιβλέποντος μέλους ΔΕΠ.

4. Μην καπνίζετε στα εργαστήρια, στους διαδρόμους και στους άλλους χώρους εντός του κτιρίου (χρησιμοποιούνται εύφλεκτα υλικά και υπάρχουν όργανα ευαίσθητα στο καπνό).

5. Μην καταναλώνετε φαγητό ή ποτό στους χώρους του Εργαστηρίου.

6. Οι φοιτητές πρέπει να φορούν την απαραίτητη ενδυμασία και να λαμβάνουν ατομικά μέτρα προφύλαξης (γάντια, μάσκες, γυαλιά) σε όποια άσκηση γίνεται χρήση εύφλεκτων, πτητικών, τοξικών ή διαβρωτικών χημικών. Πριν χρησιμοποιήσουν ως αντιδραστήριο μία χημική ουσία σε εργαστηριακή άσκηση ή σε χημικούς προσδιορισμούς στο πλαίσιο της εκπόνησης πτυχιακών μελετών, οι φοιτητές θα πρέπει να ενημερώνονται από την ετικέτα που υπάρχει στην συσκευασία της σχετικά με τις ιδιότητές της και τις προφυλάξεις που πρέπει να λαμβάνονται κατά την χρήση της. (Προσοχή: άτομα με μακρύ μαλλί πρέπει να φροντίζουν ώστε αυτά να μην εμποδίσουν ή αποτελέσουν κίνδυνο για την εργασία τους).

7. Η χρήση εύφλεκτων και επικινδύνων υλικών να γίνεται σε απαγωγό εστία.

8. Είναι υποχρέωση του κάθε φοιτητή να διατηρεί τον χώρο εργασίας του καθαρό και να φροντίζει για την επισήμανση (όνομα δείγματος-ουσίας και φοιτητή) των δειγμάτων και αντιδραστηρίων που χρησιμοποιεί και των δειγμάτων που αποθηκεύει.

9.Τα αντιδραστήρια να αποθηκεύονται στους χώρους που προορίζονται για τον σκοπό αυτό. Τα οξέα και τα αλκαλικά τοποθετούνται σε χαμηλά ράφια και όχι μαζί.

10.Η απομάκρυνση επικίνδυνων αποβλήτων όπως οργανικοί διαλύτες, βαρέα μέταλλα και πολύ τοξικές ουσίες, γίνεται χρησιμοποιώντας ειδικά δοχεία για αυτό σκοπό και όχι δια μέσω του δικτύου αποχέτευσης.

Γενικές οδηγίες χειρισμού γυάλινων συσκευών

Η χρήση των γυάλινων συσκευών πρέπει να γίνεται με προσοχή μιας και σε περίπτωση θραύσης τους υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού τόσο από τα σπασμένα τμήματα όσο και από τις περιεχόμενες χημικές ουσίες. Έτσι πρέπει:

• Να εξετάζονται πάντα τα γυάλινα είδη πριν από κάθε χρήση και να μη χρησιμοποιούνται, εάν έχουν ρωγμές ή χαραγές. Παρόμοιες ανωμαλίες εξασθενούν το γυαλί και το καθιστούν επικίνδυνο για θραύση.

• Να μην πιέζονται βίαια τα πώματα και οι ελαστικοί σωλήνες στα τοιχώματα των γυάλινων σωλήνων. Μετά από συνεννόηση με το προσωπικό του εργαστηρίου να χρησιμοποιείται λιπαντικό ή ελαφρά θέρμανση για το άνοιγμα φιαλών αν υπάρχει δυσκολία, ανάλογα με την περίπτωση, και να επιλέγεται το σωστό μέγεθος πώματος.

• Να πλένονται καλά το γυάλινα αντικείμενα μετά τη χρήση τους, για να αποφεύγονται σκληρά και στεγνά υπολείμματα ή ιζήματα.

• Τα γυάλινα όργανα με μεγάλο μήκος, όπως είναι τα σιφώνια και οι προχοΐδες, να μεταφέρονται σε κατακόρυφη θέση.

• Η προσαρμογή γυάλινων σωλήνων ή θερμομέτρων σε πώμα με οπή να γίνεται με τη χρήση μιας πετσέτας ή φορώντας βαμβακερά γάντια και γυαλιά προστασίας και όσο το δυνατό μακριά από το σώμα μας.

• Να μην αναρροφώνται ποτέ με το στόμα υγρά από σωλήνες ή σιφώνια.

• Να απομακρύνονται τυχόν σπασμένα γυαλικά με σκούπα και φαράσι και ποτέ με γυμνά χέρια.

• Κατά τη θέρμανση με τη χρήση εργαστηριακού λύχνου υγραερίου, να διατηρείται φλόγα χαμηλή και να χρησιμοποιείται πυρίμαχο πλέγμα για να αποφεύγεται η τοπική θέρμανση. Μόνο τα γυαλικά είναι κατάλληλα για την χρήση αυτή (Pyrex).

• Τα δοχεία με υγρά θα πρέπει να θερμαίνονται αργά και να αποφευχθούν η υπερχείλιση και το πιτσίλισμα και να ψύχονται αργά. Η μετάβαση από ένα επίπεδο θερμοκρασίας σε ένα άλλο πρέπει να γίνεται σταδιακά για να μη ραγίσει ή σπάσει το γυαλί.

Γενικές οδηγίες για τη χρήση χημικών ουσιών

Για την αποθήκευση και το χειρισμό των δοχείων που περιέχουν χημικές ουσίες και παρασκευάσματα καθώς και για το χειρισμό των ουσιών, πρέπει να τηρούνται κανόνες ασφαλείας, πάντα υπό την επίβλεψη του υπευθύνου του εργαστηρίου.

Εύφλεκτα χημικά

Η διαχείριση των εύφλεκτων χημικών αντιδραστηρίων σχετίζεται με τον βαθμό επικινδυνότητας. Οι οργανικοί διαλύτες που χρησιμοποιούνται περισσότερο στο Εργαστήριό μας συμπεριλαμβάνουν τα εξής:

1. Διαιθυλοαιθέρας

2. Ακετόνη

3. Μεθανόλη

4. Αιθανόλη

5. Εξάνιο

Οι αιθέρες είναι οι πιο εύφλεκτοι  οργανικοί διαλύτες και διασπείρονται γρήγορα στην ατμόσφαιρα  αυξάνοντας τον κίνδυνο για φωτιά ακόμη και σε γειτονικούς χώρους. Όταν χρησιμοποιούνται αυτοί οι διαλύτες στο Εργαστήριο δεν πρέπει να υπάρχει πουθενά ανοικτή φλόγα στους χώρους του.  Το κάλυμμα της απαγωγού εστίας να είναι όσο το δυνατόν πιο κλειστό, η απαγωγός αντλία  να είναι σε λειτουργία και οι φιάλες των διαλυτών να μην μένουν ανοικτές.

Σε περίπτωση που προκληθεί φωτιά στους οργανικούς διαλύτες:

Να καλυφθεί αμέσως με κάποιο δοχείο εάν είναι δυνατόν
Να χρησιμοποιηθεί άμεσα πυροσβεστήρας εάν είναι δυνατόν
Να μην χρησιμοποιηθεί νερό γιατί θα αναζωπυρωθεί η φλόγα
Σε περίπτωση εξάπλωσης της φωτιάς να ενεργοποιηθεί το alarm.
Σε κάθε περίπτωση να ενημερωθεί άμεσα ο επιβλέπων.
Σε περίπτωση που υπάρχουν αναθυμιάσεις:

Εγκαταλείπετε αμέσως τον χώρο και πηγαίνετε έξω στον αέρα
Ενημερώνετε άμεσα τον επιβλέποντα
Σε περίπτωση αδιαθεσίας επισκεφτείτε τον γιατρό του Πανεπιστημίου

Επικίνδυνα, τοξικά και διαβρωτικά χημικά

Τα διαβρωτικά χημικά αποτελούν άμεσο κίνδυνο πρόκλησης εγκαυμάτων και βλαβών στα μάτια ενώ τα τοξικά χημικά μπορούν να εισέρθουν στον οργανισμό μας είτε από το στόμα και τη μύτη είτε μέσω του δέρματος. Κατά συνέπεια χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στα εξής:

Πρέπει να αποφεύγεται κάθε επαφή των ουσιών αυτών με τα μάτια, το δέρμα, τα ρούχα ή διάφορες συσκευές καθώς και η εισπνοή τους. Να φοράτε γυαλιά και γάντια, ιδιαιτέρα όταν γίνεται χρήση οξέων και αλκαλικών ουσιών.
Ποτέ δεν προσθέτουμε νερό στο πυκνό οξύ διότι μπορεί να προκληθεί βίαιη αντίδραση, αλλά προσθέτουμε οξύ στο νερό.
Για την τιτλοδότηση με οξέα και αλκαλικά χρησιμοποιούμε κατάλληλο εξοπλισμό (πιπέτα με φούσκα). Δεν επιτρέπεται η αναρρόφησή με το στόμα.
Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να αναμιγνύονται άγνωστες ουσίες,  επειδή υπάρχει κίνδυνος να παραχθούν επικίνδυνα αέρια ή να προκύψει βίαιη αντίδραση.
Σε περίπτωση ατυχήματος στα μάτια:

1.      Πολύ καλό ξέπλυμα του ματιού με νερό για 15 λεπτά με συσκευή πλύσης ματιών (οφθαλμόλουτρο)

2.      Άμεση επίσκεψη στον γιατρό του Πανεπιστημίου

Σε περίπτωση εγκαυμάτων στο δέρμα:

Ξέπλυμα με άφθονο νερό
Χρήση του φαρμακείου του Εργαστηρίου
Άμεση επίσκεψη στον γιατρό του Πανεπιστημίου

Βιομηχανικά Αέρια

Στο Εργαστήριο υπάρχουν φιάλες βιομηχανικού αερίου που χρησιμοποιούνται κυρίως για την λειτουργία διαφόρων οργάνων. Οι φιάλες αυτές στηρίζονται με αλυσίδες και δεν πρέπει να μεταφέρονται αλλού. Ειδική προσοχή απαιτείται για φιάλες με εύφλεκτα αέρια όπως το αιθυλένιο και το υδρογόνο. Κατά την χρήση των φιαλών αυτών ο χώρος πρέπει να αερίζεται καλά (παράθυρα ανοικτά) και να υπάρχει φλόγα. Οι φιάλες χρησιμοποιούνται μόνο εφόσον προηγηθεί εκπαίδευση από τον επιβλέποντα ή άλλο εξουσιοδοτημένο μέλος του Εργαστηρίου και απαγορεύεται το άνοιγμα τους από άτομα που δεν έχουν σχετική εξουσιοδότηση.

Σε περίπτωση οποιουδήποτε ατυχήματος να ενημερώσετε αμέσως το επιβλέπον μέλος ΔΕΠ ή και τον Διευθυντή του Εργαστηρίου:

Σάββας Δημήτριος, Δ/ντής Εργαστηρίου            210 – 5294510

Καραπάνος Ιωάννης, προσωπικό Εργ/ρίου        210-  5294534

Ροπόκης Ανδρέας ,   ΕΔΙΠ Εργ/ρίου                   210-  5294533

Ιατρείο Γ.Π.Α.                                                           210 – 5294898