Κωνσταντίνος Φασσέας, Καθηγητής Γ.Π.Α.
Ακολουθείστε πιστά τις οδηγίες του κατασκευαστή. Σίγουρα θα τις βρείτε κάπου καταχωνιασμένες.
Όσο ακριβό και αν είναι ένα μικροσκόπιο, αν δεν συντηρηθεί σωστά, η απόδοσή του μπορεί να είναι κακή και απαράδεκτη.
Τα μηχανικά μέρη των σημερινών οπτικών μικροσκοπίων έχουν μόνιμη λίπανση και πολύ πιθανό να μη χρειαστούν ποτέ να συντηρηθούν. Σε περίπτωση που ένα μικροσκόπιο έχει μείνει πολλά χρόνια αχρησιμοποίητο και έχει «κολλήσει» θα χρειαστεί να λυθούν τα μηχανικά του μέρη. Το λύσιμο πρέπει να γίνεται με πολύ προσοχή και αφού πρώτα αφαιρεθούν τα οπτικά μέρη (προσοφθάλμιοι, αντικειμενικοί, συμπυκνωτές φακοί. Για να διευκολυνθεί το ξεβίδωμα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μικρή ποσότητα διεισδυτικού λαδιού (penetrating oil), το καταλληλότερο είναι το WD 40.
Πολλά μικροσκόπια είναι σχεδόν αδύνατον να λυθούν γιατί απαιτούν κλειδιά και κατσαβίδια που συνήθως δεν υπάρχουν στο εμπόριο. Στην περίπτωση αυτή η καλύτερη λύση είναι η κατασκευή εργαλείων. Έχω πολλές φορές κατασκευάσει τέτοια εργαλεία τροποποιώντας κατσαβιδάκια και κλειδάκια ωρολογοποιίας.
Τα οπτικά μέρη είναι συνήθως αυτά που δημιουργούν προβλήματα. Μερικοί απλοί κανόνες που πρέπει να τηρούνται είναι οι πιο κάτω:
1. Το μικροσκόπιο πρέπει πάντα να σκεπάζεται όταν δεν χρησιμοποιείται.
2. Το μικροσκόπιο πρέπει πάντα να τοποθετείται σε στερεό πάγκο εργασίας, σε χώρο που δεν υπάρχει πολύ σκόνη ενώ ο χώρος θα πρέπει να μπορεί να συσκοτίζεται για ορισμένες, τουλάχιστο, χρήσεις του μικροσκοπίου.
3. Οι φακοί του μικροσκοπίου πρέπει να καθαρίζονται μόνο όταν είναι απαραίτητο και μόνο με ειδικό χαρτί καθαρισμού φακών (π.χ. Watmann Lens Tissue).
Μη χρησιμοποιήσετε ποτέ αλκοόλη ή ακετόνη για το καθάρισμα των φακών από κατάλοιπα λαδιού κατάδυσης γιατί μπορεί να διαλυθεί η κόλλα που τους συγκρατεί στη θέση τους, καθώς επίσης να διαλυθεί και η επίστρωση που έχουν για διόρθωση των χρωματικών σφαλμάτων. Η ξυλόλη θεωρείται ο πιο ακίνδυνος (για το φακό) διαλύτης ενώ σε δύσκολες περιπτώσεις ένα πολύ σύντομο «πέρασμα» με αιθέρα θα σας καθαρίσει το φακό και από το πιο παλαιό υπόλειμμα κεδράλαιου.
Προσοχή, όταν χρησιμοποιείται συνηθισμένο λάδι κατάδυσης (νέου τύπου, διαβάστε πιο κάτω για τα λάδια κατάδυσης στην § 6), ο καταδυτικός φακός δεν πρέπει να καθαρίζεται κάθε φορά που χρησιμοποιείται μικροσκόπιο.
Εναλλακτικά για τον καθαρισμό των φακών μπορεί να χρησιμοποιηθεί καλής ποιότητας χαρτομάντιλο. Σε περίπτωση που ο φακός δεν καθαρίζει με σκέτο χαρτί χρησιμοποιήστε τα χνώτα σας (μια εύκολη πηγή αποσταγμένου νερού) και τρίψτε απαλά. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όταν ο φακός είναι πολύ λερωμένος, όπως στην περίπτωση που ο καταδυτικός φακός έχει μείνει πολύ καιρό με το λάδι και αυτό έχει στερεοποιηθεί (αυτό συνέβαινε με τα παλιά λάδια κατάδυσης, όπως ήταν το φυσικό κεδρέλαιο, τα σημερινά λάδια δεν πήζουν), καθαρίστε τον προσεκτικά με οργανικό διαλύτη που εξατμίζεται γρήγορα όπως ένα μίγμα που αποτελείται από 70% αιθέρα και 30% αιθανόλη ή εναλλακτικά με ξυλόλη. Στη περίπτωση που χρησιμοποιηθεί ξυλόλη το καθάρισμα πρέπει να είναι πολύ σύντομο αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να διαλυθεί η κόλλα που συγκρατεί το φακό στη θέση του αλλά και να καταστραφεί η μοβ επίστρωση του φακού που είναι για τη διόρθωση χρωματικών σφαλμάτων. για να καθαριστούν οι επίπεδοι φακοί (PLAN) που έχουν εσοχή αυτοί θα πρέπει να ξεβιδωθούν από το μικροσκόπιο και ο καθαρισμός να γίνει κάτω από καλό στερεοσκόπιο.
3. Μην ανοίγετε ποτέ τους φακούς. Είναι σχεδόν αδύνατον ένας φακός να έχει λερωθεί μέσα. Αυτό ισχύει κυρίως για τους αντικειμενικούς φακούς που αποτελούνται από μια σειρά φακών που είναι τοποθετημένοι σε μια σειρά που δεν είναι καθόλου τυχαία!
4. Αν το μικροσκόπιο έχει ποτενσιόμετρο για τη ρύθμιση της έντασης του φωτισμού, όταν κάνετε απλή παρατήρηση μην έχετε την ένταση στο μέγιστο. Έτσι παρατείνεται κατά πολύ η ζωή της λάμπας, σε πολλά μικροσκόπια οι λάμπες είναι πολύ ακριβές και δυσεύρετες. Η λάμπα όμως πρέπει να είναι στο μέγιστο (ή σε κάποια σχετική ένδειξη που είναι χαραγμένη στο ποτενσιόμετρο) όταν πρόκειται να γίνει φωτογράφηση με έγχρωμο film. To έγχρωμο film πρέπει να έχει την ένδειξη «τεχνητού φωτισμού» (Tungsten) για να έχουμε καλή απόδοση των χρωμάτων. Για τις ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές ισχύει το ίδιο ως προς την ένταση της λάμπας, θα πρέπει όμως πάντα να ρυθμίζετε το λευκό (white balance) ή το μαύρο (black balance, όταν πρόκειται για φθορισμό) χρώμα. Έχετε πάντα μια ανταλλακτική λάμπα πρόχειρη.
5. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή όταν το παρασκεύασμα περιέχει καυστικές ή όξινες ουσίες (π.χ. χρώση φλωρογλυκίνης με HCl) που μπορούν πολύ γρήγορα να διαβρώσουν τα μεταλλικά μέρη του μικροσκοπίου αλλά και να καταστρέψουν τις διορθωτικές επιστρώσεις των φακών.
6. Αν στο Εργαστήριο υπάρχουν παλιά λάδια κατάδυσης αυτά δεν πρέπει να χρησιμοποιηθούν γιατί αν μεν πρόκειται για φυσικό Κεδρέλαιο (Cedarwood oil) αυτό πήζει και είναι δύσκολο να καθαριστούν οι φακοί, ενώ κάποια άλλα λάδια έχουν χαρακτηριστεί ως ισχυρά καρκινογόνα. Αν υπάρχει αμφιβολία, προμηθευτείτε νέο λάδι κατάδυσης, δεν είναι ακριβό και κρατάει για πολλά χρόνια. Ειδικά για μικροσκοπία φθορισμού με καταδυτικό φακό θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ειδικό λάδι κατάδυσης που δεν εμφανίζει "αυτοφθορισμό". Τα καταδυτικά λάδια για φθορισμό συνήθως πήζουν και γι’ αυτό θα πρέπει ο φακός να καθαρίζεται μετά από κάθε χρήση.